HOMOGENEUS
AT HETEROGENEOUS NA WIKA
wennchubz.blogspot.com
Homogeneous
ang wika kung pare-parehong magsalita ang lahat ng gumagamit nito
(Paz, et.al.2003).
Heterogenous na Wika – wikang iba-iba ayon sa lugar, grupo, at pangangailangan ng paggamit nito, maraming baryasyon na wika. Ito ay nagtataglay o binubuo ng magkakaibang kontent o elemento heteros – nangangahulugang magkaiba samantalang ang genos – nangangahulugang uri o lahi.
Nag-uugat ang mga barayti ng wika sa pagkakaiba-iba ng
mga indibidwal at grupo, maging ng kani-kanilang tirahan, interes, gawain,
pinag-aralan at iba pa.
BARAYTI NG WIKA
wennchubz.blogspot.com
Dayalek – ito ang barayti ng wikang ginagamit sa isang pangkat ng mga
tao mula sa isang partikular na lugar tulad ng lalawigan, rehiyon at
bayan. ang barayti ng wikang nalilikha
ng dimensyong heograpiko. Tinatawag din itong wikain sa ibang aklat. Ito ang
wikang ginagamit sa isang partikular na rehiyon, lalawigan o pook, malaki man o
maliit.
Halimbawa: Bikol Sto. Domingo Bikol Daraga
iyo
amo
wara mayo
makawat maamon
Idyolek - ito ay
pansariling paraan o istilo sa pagsasalita.
Makikita rito ang katangian at kakanyahang natatangi ng taong
nagsasalita.
Halimbawa: ang
idyolek ni Marc Logan – paggamit ng salitang magkakatugma
Ang
idyolek ni Mike Enriquez – hindi naming kayo tatantanan
Ang
idyolek ni Kris Aquino - Aha!, ha, ha…
okey! Darla!
Sosyolek - naman ang tawag sa barayting
nabubuo batay sa dimensyong sosyal o nakabatay sa katayuan o antas panlipunan.
Tinatawag din itong sosyal (pamantayan) na barayti ng wika dahil nakabatay ito
sa mga pangkat panlipunan, paniniwala, oportunidad, kasarian, edad at iba
pa.
Iba’t Ibang Sosyolek
1.
Gay Lingo – ang wika ng mga
bakla. Ginamit ito ng mga bakla upang
mapanatili ang kanilang pagkakakilanlan kaya binago nila ang tunog o kahulugan
ng salita.
Halimbawa: Churchill para sa sosyal, Indiana jones para
sa hindi sumipot, begalou para sa malaki, Givenchy para sa pahingi, Juli
Andrews para sa mahuli.
2.
Coňo - tinatawag ding coňotic o conyospeak isang
baryant ng Taglish o salitang Ingles na hinahalo sa Filipino kaya nagkaroon ng
coede switching. Kadalasan din itong ginagamitan ng pandiwang Ingles na make at
dinugtong sa Filipino. Minsan
kinakabitan pa ito ng ingklitik na pa, na, lang at iba pa.
Halimbawa: Let’s make kain na… wait lang I’m calling
ana pa… We’ll gonna make pila pa…It’s so haba na naman for sure.
3. Jejemon o Jejespeak – ay isang
paraan ng pagbaybay ng hehehe at ng salitang mula sa Hapon na pokemon. Ito ay nakabatay rin sa mga Wikang Ingles at
Filipino subalit isinusulat nang may pinaghalo-halong numero, mga simbolo, at
may magkasamang malalaki at maliliit na titik kaya’t mahirap basahin at
intindihin lalo na nang hindi pamilyar sa jejejetyping. Madalas na nagagamit ang mga titik H at Z.
Halimbawa:
3ow phow, mUsZtAh nA phow kaOw? -
Hello po, kumusta po kayo?
aQcKuHh iT2h - Ako
ito
iMiszqcHyuH
- I miss you
4. Jargon - ang mga tanging
bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng isang propesyon, artikula na
trabaho, o gawain ng tao.
Halimbawa: abogado – exhibit, appeal, complainant
guro – lesson plan, class record, Form
138
Etnolek – ito ay barayti ng wika mula sa mga etnolengguwistikong
grupo. Ang salitang ito ay nagmula sa
pinagsamang etniko at dialek. Taglay
nito ang mga salitang nagiging bahagi ng pagkakakilanlan ng isang
pangkat-etniko.
Halimbawa: Vakkul – gamit ng mga Ivatan na pantakip
sa ulo sa init man o ulan
Bulanon
– full moon
Kalipay
– tuwa o ligaya
Palangga
– mahal o minamahal
Shuwa
– dalawa
Sadshak
– kaligayahan
Peshen - Preshen
Register – ito ang barayti ng wika kung saan naiaangkop ng isang
nagsasalita ang uri ng wikang ginagamit niya sa sitwasyon at sa kausap. Nagagamit ng nagsasaita ang pormal na tono ng
pananalita kung ang kausap niya ay isang taong may mataas na katungkulan o
kapangyarihan, nakatatanda o hindi niya masyadong kakilala.
Halimbawa:
Paggamit ng pormal na wika sa simbahan, talumpati,
pagpupulong at pagsulat
ng aklat pangwika o pampanitikan o pormal na sanaysay.
Paggamit
ng di pormal na wika sa pagsulat ng komiks, talaarawan at liham
pangkaibigan o di
pormal na paraan ng pagsasalita kung ang
kausap ay kaibigan, malalapit na
kapamilya, kaklase o kasing-edad.
Pidgin- ito ay umusbong na bagong wika na tinatawag sa Ingles na Nobody’s
Native Language o katutubong wikang di pag-aari ninuman. Ito ay bunga ng pag-uusap ng dalawang taong
parehong may magkaibang unang wika kaya’t di magkaintindihan dahil hindi nila
alam ang wika ng isa’t isa kaya magkakaroon sila ng makeshift language. Dahil dito makakalikha sila ng isang wikang
pinaghalo ang kanya-kanya nilang unang wika.
Halimbawa:
Ang pagpunta ng mga Kastila noon sa Zamboanga
nakabuo sila ng wikang
pinaghalong Espanyol at Katutubong Wika ng Zamboanga.
Creole - ay isang wika na unang
naging pidgin at kalaunan ay
naging likas na wika (nativized) na ng mga batang isinilang
sa komunidad ng pidgin. Nagamit ito sa
mahabang panahon hanggang sa magkaroon ng pattern o tuntuning sinusunod na ng
karamihan.
Halimbawa: ang wikang Chavacano
Posted: wennchubz.blogspot.com
Source:
Dayag, Alma at
Del Rosario, Mary Grace. Pinagyamang Pluma –
Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika
at Kulturang Pilipino.
ugh
TumugonBurahinit helps me a lot.. thanks.. God Bless
TumugonBurahinGaling! Ganda ng pagkagawa. Tiyak na makakatulong ito sa mga estudyante. Kung meron pa kayong karagdagang impormasyon na gustong malaman, pumunta lang sa TakdangAralin.PH
TumugonBurahinka hotodoggg, btw thank you
TumugonBurahin